مریم فیروز
یکی از زیباترین زنان تهران و منحصر به فردترین زن اشراف زاده یکصد سال اخیر. کسی که بین رهی معیری و نورالدین کیانوری(مارکسیست معروف) دومی را انتخاب کرد و تقریبا ۴۰ سال بعد از مرگ رهی زندگی کرد.
مریم فیروز کیست و بر او چه گذشت و چه نقشی در شعر رهی دارد؟
دختر فرمانفرما،خواهر نصرت الدوله،نوه عباس میرزا، دختر دایی مصدق و البته بسیار هم متمول.
اینها فقط بخشی از عناوین و القاب این اشراف زاده قجری هستند.رهی معیری عاشق این زن شده بود.زنی پرشور و چابک سر و سرخ زبان.همدرد فاحشه های خیابانی و همزبان کارگران کوره های جنوب تهران.
همو که رهی وقتی لاله میدید روی زیبای او را به یاد می آورد و نیز شعله یادآور سرکش های او بود...
از خاطرات پزشک معتمد خاندان فرمانفرما در مورد نحوه آشنایی مریم با رهی معیری چنین در میابیم که:
«ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﺮﯾﻢ ﻭ ﺭﻫﯽ ﺩﺭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻫﺎﯼ ﺍﺭﺩﯾﺒﻬﺸﺖ، ﭘﯿﺶ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ، ﻭ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻫﺎﯼ ﺗﻼﺵ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﺪﺍﯾﯽ ﺍﺯ ﻫﻤﺴﺮ ﺍﺟﺒﺎﺭﯼﺵ، ﺩﺭ ﯾﮏ ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﯼ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﻓﺎﺗﺢ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ .ﻭ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪﯼ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﺍﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﻭ ﻋﺠﯿﺐﺗﺮﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖﻫﺎﯼ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ . ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ، ﺷﻮﺭﺍﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮﺍﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻏﺰﻟﯿﺎﺕ ﺭﻫﯽ ﻣﻌﯿﺮﯼ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﯼ ﺑﺮﺧﯽ، ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺩﺑﯿﺎﺕ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ، ﻣﺎﯾﻪ ﺍﺯ ﺍﯾﻦﻋﺸﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮﺩ»
پزشک مزبور مریم را چنین توصیف میکند:
« ﻣﺮﯾﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﺩﺧﺘﺮﯼ ﺑﻮﺩ ۲۹ ﺳﺎﻟﻪ، ﺯﯾﺒﺎ ﻭ ﻓﺘﺎﻥ ﻭ ﺩﻝﻓﺮﯾﺐ، ﻭﺍﻧﺼﺎﻑ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣُﺴﻦ ﻭ ﺩﻝﺑﺮﯼ ﺁﯾﺘﯽ ﺑﻮﺩ . ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ ﻃﺮﺍﻭﺕ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﯽ ﻭﺧﻮﺵﺻﻮﺭﺗﯽ ﻭ ﻣﻮﺯﻭﻧﯿﺖ ﺍﻧﺪﺍﻡ، ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺟﺬﺍﺏ ﻭ ﺩﻝﻓﺮﯾﺐ ﻭ ﺑﺎﻫﻮﺵ ﻭﺯﺭﻧﮓ ﻭ ﻣﻄﻠﻊ ﻭ ﭘُﺮﺟﺎﻥ ﺑﻮﺩ . ﺳﻮﺍﺩ ﻣﺪﺭﺳﻪﺍﯼ ﺧﻮﺏ ﺩﺍﺷﺖ . ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺧﻮﺏ ﻣﯽﺩﺍﻧﺴﺖ، ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻭﺳﯿﻊ ﺩﺍﺷﺖ . ﺍﺯ ﻫﺮ ﺩﺭﯼ ﺣﺮﻑ ﻣﯽﺯﺩ، ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ، ﻣﯽﻓﻬﻤﯿﺪ . ﺍﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺧﻮﺵﮔﻞﺗﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻢﻫﺎﯼ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺁﻣﺪ : ﺁﻧﯿﺖ ﺩﺍﺷﺖ، ﻧﺪﯾﻤﻪ ﺑﻮﺩ، ﺭﻓﯿﻖ ﺑﻮﺩ، ﺁﺯﺍﺩﻣﻨﺶ ﺑﻮﺩ، ﻣﺆﺩﺏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻣﻌﺎﺷﺮﺕ ﺭﺍ ﺑﺎ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮﯾﻦ ﺩﻗﺎﯾﻖ ﻣﻮﺍﻇﺐ ﺑﻮﺩ . ﮐﺘﺎﺏ ﻣﯽﺧﻮﺍﻧﺪ . »
ﺑﻪ ﻫﺮ ﺭﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻋﺎﺷﻘﺎﻧﻪﯼ ﻣﺮﯾﻢ ﻭ ﺭﻫﯽ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽﮐﻨﺪ . ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻣﺎ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ۱۳۱۸، ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﯿﺎﻝ ﻣﺮﯾﻢ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺪﺭﺵ ﺁﺳﻮﺩﻩ ﺷﺪ، ﻣﻬﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺍﺳﻔﻨﺪﯾﺎﺭﯼ ﺑﺨﺸﯿﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺟﺪﺍ ﺷﺪ . ﭘﺰﺷﮏ ﻣﺮﯾﻢ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ : « ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﺮﯾﻢ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﯼ ﺭﻫﯽ ﺭﺍ ﺁﻏﺎﺯ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﯽ ﻧﯿﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﯼ ﺷﻤﯿﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ . ﻣﺮﯾﻢ ﻗﻮﻝ ﻣﯽﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻋﺸﻖ ﺯﻥ ﺍﻭ ﺷﻮﺩ.
ﺳﺮ ﭘﺮﺷﻮﺭ ﺍﺷﺮﺍﻑﺯﺍﺩﻩﯼ ﺗﻬﺮﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﻼﺕ ﺑﺪﻧﺎﻡ، ﺑﺎ ﺯﻧﺎﻥ ﺗﻦﻓﺮﻭﺵ ﺳﭙﺮﯼ ﻣﯽﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻤﮏ ﻣﯽﺭﺳﺎﻧﺪ، ﻭ ﯾﺎ ﺩﺭ ﮐﻮﺭﻩﭘﺰﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺟﻨﻮﺏ ﺗﻬﺮﺍﻥ، ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺩﻭﺭﺍﻫﯽ ﺗﺎﺯﻩﺍﯼ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﮐﺸﺎﻧﺪ . ﺍﻭ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺍﺣﺪﺍﺙ ﺧﺎﻧﻪﺍﯼ ﺩﺭ ﺑﺎﻍ ﺷﻤﯿﺮﺍﻥﺵ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺑﺮﺍﺩﺭﺵ، ﻣﻬﻨﺪﺱ ﮐﯿﺎﻧﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﭼﭗﮔﺮﺍﯾﺎﻧﻪ ﺩﺍﺷﺖ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻃﺮﺍﺡ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ . ﺍﯾﻦ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻏﺮﻕ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻓﺮﺻﺖﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩﺍﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ . ﺣﺎﻻ ﺍﻭ ﺑﺎ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﻥ ﺣﺰﺏ ﺗﺎﺯﻩﺗﺎﺳﯿﺲ ﺗﻮﺩﻩ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﻭ ﻣﯽﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺩﺭ ﺗﺤﻘﻖ ﺭﻭﯾﺎﻫﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪﭘﺮﻭﺍﺯﺍﻧﻪﯼ ﻣﺮﯾﻢ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﯾﺎﺭﯼ ﮐﻨﺪ .
ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﺳﯿﺎﻩ ﺗﺮﺍﻧﻪﺳﺮﺍﯼ ﻋﺎﺷﻖ ﻓﺮﺍ ﺭﺳﯿﺪ . ﻣﺮﯾﻢ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﯿﺎﻥ ﺷﻮﺭﯾﺪﮔﯽ ﺩﻝ ﻭ ﺳﺮ ﭘﺮﺷﻮﺭ، ﺩﻭﻣﯽ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻏﻢ ﻋﺸﻘﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻓﺮﻭﮐﺶ ﻧﮑﺮﺩ، ﻫﻢﺭﺍﻩ ﺑﺎ ﻣﻌﻤﺎﺭ ﭼﭗﮔﺮﺍﯼ ﺧﺎﻧﻪﯼ ﺑﺎﻍ ﺷﻤﯿﺮﺍﻥﺵ، ﭘﺎﯼ ﺩﺭ ﺭﺍﻫﯽ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﺰ ﺳﺨﺘﯽ ﻭ ﺩﺭﺑﻪﺩﺭﯼ ﻭ ﺁﻭﺍﺭﮔﯽ ﻭ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺷﮑﻨﺠﻪ، ﺍﺯ ﺁﻥ ﺛﻤﺮﯼ ﻧﺒﺮﺩ، ﻣﺮﯾﻢ ﺗﺎ ۱۵ ﺑﻬﻤﻦ ۱۳۲۷ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺗﺮﻭﺭ ﻧﺎﻓﺮﺟﺎﻡ ﻭ ﻣﺸﮑﻮﮎ ﺷﺎﻩ، ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﻣﻨﺤﻞ ﻭ ﺳﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﺗﺤﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ، ﮔﺎﻩ ﻭ ﺑﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺩﯾﺪﺍﺭ ﺭﻫﯽ ﻣﯽﺭﻓﺖ . ﺍﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻏﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺣﺒﺲ ﺍﺑﺪ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺷﺪ ﻭ ﻣﺘﻮﺍﺭﯼ ﮔﺮﺩﯾﺪ، ﺩﯾﮕﺮ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺪﯾﺪ . ﺍﻣﺎ ﻓﺼﻞ ﭘﺮﺑﺎﺭ ﺗﺮﺍﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻏﺰﻟﯿﺎﺕ ﻧﺎﺏ ﺭﻫﯽ ﻣﻌﯿﺮﯼ، ﺍﺯ ﻫﻤﯿﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺎ ﯾﺎﺩ ﻭ ﻧﺎﻡ ﻣﺮﯾﻢ ﻓﯿﺮﻭﺯ، ﺯﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻭ ﺑﻪ ﯾﺎﺩﻣﺎﻧﺪﻧﯽﺗﺮﯾﻦ ﺗﺮﺍﻧﻪﻫﺎﯼ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬﺍﺷﺖ :
ﻣﺸﺖ ﺧﺎﺷﺎﮐﯽ، ﮐﺠﺎ ﺑﻨﺪﺩ ﺭﻩ ﺳﯿﻼﺏ ﺭﺍ؟
ﭘﺎﯼﺩﺍﺭﯼ ﭘﯿﺶ ﺍﺷﮏﻡ، ﮐﺎﺭ ﺩﺍﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ، ﻧﯿﺴﺖ .
ﺁﻥﻗﺪﺭ ﺑﻨﺸﯿﻦ، ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰﺩ ﻏﺒﺎﺭ ﺍﺯ ﺧﺎﻃﺮﻡ
ﭘﺎﯼ ﺗﺎ ﺳﺮ ﻧﺎﺯ ِ ﻣﻦ، ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺭﻓﺘﻦ ﻧﯿﺴﺖ، ﻧﯿﺴﺖ .
ﺑﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﯼ ۲۸ ﻣﺮﺩﺍﺩ، ﻫﻤﻪﯼ ﺳﺮﺍﻥ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺷﻮﺭﻭﯼ ﺳﺎﺑﻖ ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ، ﺍﻣﺎ ﻣﺮﯾﻢ ﻓﯿﺮﻭﺯ ﺗﺎ ﯾﮏﺳﺎﻝ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﻦ ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﯼ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﺨﻔﯽ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﺍﺩ . ﺟﺎﻟﺐ ﺍﯾﻦﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﺸﻬﻮﺭﺗﺮﯾﻦ ﺷﻌﺮﻫﺎﯼ ﺭﻫﯽ، ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺯ ۲۸ ﻣﺮﺩﺍﺩ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﯿﺪ . ﺩﮐﺘﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﺎﺭﯾﺰﯼ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﯾﻦ ﻏﺰﻝ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ : « ﻣﺤﻔﻞ ﮔﺮﻡ ﻣﺮﯾﻢ ﻓﯿﺮﻭﺯ ﺍﮔﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﺎﺭﯼ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ، ﺩﺭ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﺩﺏ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﺟﺎﯼ ﭘﺎﯼ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺯ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺷﺸﺼﺪ ﺳﺎﻝ، ﺷﺎﻋﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﻧﯿﺎﯼ ﺍﺩﺏ ﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺳﺎﻝ ﺩﯾﮕﺮ ﻫﻢ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺜﻞ ِ ﺍﻭ ﻧﯿﺎﯾﺪ . ﺍﯾﻦ ﻣﺠﻤﻊ ﺣﻖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﯼ ﻣﺎ ﺍﺩﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪﯼ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮔﺮﻭ ﺯﯾﺒﺎﯾﯽ ﻭ ﺁﻧﯿﺖ ﺻﺎﺣﺒﻪﯼ ﺁﻥ ﺑﻮد.
